Βιταμίνη D και COVID-19: O ρόλος της βιταμίνης D στην πρόληψη του COVID-19
Αρθρογραφεί ο Ειδικός Παθολόγος Σταυρόπουλος Κωνσταντίνος
Ο πιο γνωστός ρόλος της βιταμίνης D είναι η ρύθμιση του μεταβολισμού του ασβεστίου και η διατήρηση της υγείας των οστών. Ένας άλλος λιγότερο γνωστός ρόλος, που αναδείχθηκε στην εποχή της πανδημίας είναι ο έλεγχος και η ρύθμιση της ανοσολογικής απάντησης των κυττάρων άμυνας (λευκά αιμοσφαίρια) του οργανισμού μας. Η vit D διαπερνά μεμβράνες των κυττάρων άμυνας, εισέρχεται στον πυρήνα και συνδεόμενη σε ειδικούς υποδοχείς ελέγχει την παραγωγή μορίων και αντισωμάτων που χρειαζόμαστε για να αμυνθούμε στους “εισβολείς”. Ενδεχομένως, λοιπόν, είναι ορθότερο να χαρακτηρίσουμε την D ως στεροειδή (=η δομή της) ορμόνη παρά ως απλώς βιταμίνη.
Μπορούμε να έχουμε επάρκεια σε βιταμίνη D μόνο αν έχουμε αρκετή έκθεση στον ήλιο ή επαρκή πρόσληψη από την τροφή. Δεν μπορούμε να την παράγουμε μόνοι μας χωρίς την ηλιακή έκθεση.
Η ενεργή μορφή της 25(OH)2D παράγεται από τους νεφρούς και τα λευκά αιμοσφαίρια. Ο δρόμος παραγωγής της είναι συνοπτικά ο ακόλουθος:
Στο δέρμα δημιουργείται η προβιταμίνη με τη βοήθεια της ηλιακής ακτινοβολίας, η οποία στο ήπαρ γίνεται 25ΟΗD (μορφή αποθήκευσης αυτή που μετρούμε στο αίμα), η οποία στους νεφρούς και στα λευκά μετατρέπεται στην ενεργή μορφή της 25(OH)2D.
Οι περισσότεροι δεν έχουμε επάρκεια. Στις ΗΠΑ, ο χρόνος που περνά ο μέσος άνθρωπος σε εξωτερικούς χώρους είναι μόνο το 7,6% του 24ώρου. Όσοι βρισκόμαστε στο βόρειο ημισφαίριο άνωθεν του 35ου παραλλήλου (περνά νοτίως της Κρήτης) έχουμε χαμηλά επίπεδα και ομοίως όσοι είναι κάτωθεν του 35ου παράλληλου στο νότιο ημισφαίριο. Παχύσαρκοι, ηλικιωμένοι και άνθρωποι με σκουρόχρωμο δέρμα έχουν σημαντικά χαμηλότερα επίπεδα. Για τους παραπάνω λόγους πολλές χώρες όπως η Φινλανδία εμπλουτίζουν υποχρεωτικώς τα τρόφιμα τους όπως το γάλα με βιταμίνη D.
Στη πατρίδα μας υπάρχει ευτυχώς ευαισθητοποίηση και από τον πληθυσμό και από τους ιατρούς που ασκούν πρωτοβάθμια περίθαλψη.
Τα επίπεδα της D ορίζονται ως εξής:
D < 30mg/mL έλλειψη
D = 30-50 mg/mL ανεπάρκεια
D = 51-70 mg/mL βέλτιστα
D=71-100mg/mL επιθυμητά σε καρδιακή ανεπάρκεια και νεοπλάσματα
D>100mg/mL τοξικότητα (>150 υπερασβεστιαιμία)
Παλαιότερες μελέτες συσχέτιζαν τη μικρότερη πιθανότητα νόσησης από γρίπη τύπου Α σε παιδιά που ελάμβαναν vit D. Επίσης σε άλλη μελέτη, παιδιά με ραχίτιδα λόγω έλλειψης vit D είχαν συχνότερες αναπνευστικές λοιμώξεις. Επιπροσθέτως σε έλλειψη vit D διαπιστώθηκε αύξηση σε φλεγμονώδεις παράγοντες όπως (ILG, TNFa, IFN γ, πηκτικότητα).
Στη διάρκεια της πανδημίας η μεγαλύτερη μελέτη παρατήρησης έγινε στις ΗΠΑ με 200.000 άτομα (Μάιος 2020). Σε αυτή τη μελέτη φάνηκε ότι πληθυσμοί με χαμηλά επίπεδα D είχαν αυξημένα κρούσματα και αυξημένη θνητότητα ανά εκατομμύριο πληθυσμού. Η συσχέτιση αυτή ήταν ισχυρή ανεξαρτήτου φυλής, φύλου, ηλικίας.
Υπήρξαν και μελέτες παρέμβασης με χορήγηση D σε νοσούντες με COVID με κάποια θετικά αποτελέσματα, όμως σε θεραπευτικό πλαίσιο απαιτούνται ακόμα περισσότερες μελέτες. Αντιθέτως, σε προληπτικό πλαίσιο η τεκμηρίωση του ρόλου της βιταμίνης D είναι ισχυρή, ωστόσο δεν υπάρχει παγκόσμια συναίνεση (consesus) για τη χρήση της ως πρόληψη.
Η απάντηση είναι αναμφίβολα ναι, πάντα με την επίβλεψη του οικογενειακού μας γιατρού και με εξαίρεση κάποιες παθήσεις που αυξάνουν το ασβέστιο στο αίμα όπως σαρκοείδωση κ.α ή σε κάποιες περιπτώσεις νεφρολιθίασης. Η ωφέλεια τεκμηριώνεται ως μεγάλη και το ρίσκο για τοξικότητα μικρό. Ακόμα και σε περιπτώσεις λήψης χοληκαλσιφερόλης D 25.000 μονάδων/εβδομάδα για έτη δε διαπιστώθηκε τοξικότητα.
Με δείκτη πάντα το κλάσμα ωφέλους/ρίσκου (benefit/risk ratio) ως οδηγό για τις αποφάσεις μας, ανεπιφύλακτα προτείνω τη λήψη βιταμίνης D ως πρόληψη για COVID-19.
Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επικοινωνήσετε με τον Ειδικό Παθολόγο Σταυρόπουλο Κωνσταντίνο στο 210 6008811 (ιδιωτικό ιατρείο) ή στο 210 6502989 (γραφείο εντός της Γενικής Κλινικής Metropolitan General).
O ιατρός, εκπαιδευμένος στη γηριατρική, τον σακχαρώδη διαβήτη και τις λοιμώξεις, έχει λάβει μέρος σε συγγραφή ιατρικών μελετών και άρθρων και διατελεί Διευθυντής της Δ’ Παθολογικής Κλινικής του METROPOLITAN GENERAL, είναι μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Metropolitan General και διατηρεί ιδιωτικό ιατρείο στην Αγία Παρασκευή, οδός Αγ. Ιωάννου 12, όπου δέχεται ασθενείς καθημερινά, με ραντεβού.